Livet på land

Sjølv om ei rekke land har sett i gang tiltak for å sørgje for ein meir rettferdig bruk av naturressursane sine, er ikkje desse tiltaka store nok. Alvorlighetsgrada av situasjonen jordkloden står i, krev akutt handling, for å stanse tapet av biologisk mangfald og for å verne livsviktige økosystem.

Korleis ligg verda an?

I dag forårsakar menneskeleg aktivitet ein raskare nedgang i naturmangfald enn nokon annan gang i mennesket si historie. Skogar blir hogne ned, biologisk mangfald går tapt og økosystem blir øydelagde i eit alarmerande tempo.

Verda har ikkje klart å oppnå nokon av delmåla som skulle bli nådd innan 2020 for å stanse tapet av naturmangfald.

Aukande handel av og nærvær med ville dyr har styrka faren for spreiing av virus og andre infeksjonssjukdommar, slik som covid-19 er eit eksempel på. Koronapandemien er ei påminning om at mennesket si helse er avhengig av sunn og rik natur. 

Viktige tiltak har blitt sett i verk for å utvide praksisen med berekraftig skogbruk, og for å verne spesielt sårbare naturområde. FNs medlemsland er og meir opptekne av å styrke vernet av naturen i sine lovar og reglar enn tidligere.

Ein trugsel det blir gjort tiltak mot, er spreiinga av framande artar. Det er når dyr eller plantar blir frakta til nye område der dei ikkje høyrer heime, og deretter utgjer ein trugsel mot det lokale økosystemet der. 

I berekraftsmål 15 står det og at landa skal bevare og gjenopprette natur, i samsvar med sine plikter i internasjonale avtalar. Ein av desse avtalane er konvensjonen om biologisk mangfald.

Det er utarbeida ein indeks som måler grada av utrydding etter kor mange artar som forsvinn i kvart land. Denne indeksen er ein indikator for delmålet over tap av biologisk mangfald.

Kjelde: FNs berekraftsmålsrapport (2021)

Kva gjer Norge?

Kva gjer Norge bra?

Vi har eit omfattande regelverk for berekraftig bruk og vern av naturen i Norge. Myndigheitene har utvikla fleire gode strategidokument, og Stortinget vedtok ein nasjonal handlingsplan for naturmangfald i 2016.

• 25 prosent av Norges landområde er verna.
• Nesten 100 prosent av skogsområda i Norge er godkjend av globale skogsertifiseringsordningar.
• 390 vassdrag er beskytta, og planar for handtering av vassdraga sine økosystem er på plass.

Kva gjer Norge ikkje så bra?

Norge ligg ikkje an til å nå berekraftsmåla om å rette opp att tapt natur, og er heller ikkje på veg til å kunne nå desse delmåla. Vi er og langt unna å oppfylle målet som er sette for å verne økosystem.

Norge prioriterer ofte å utnytte naturens ressursar framfor å verne økosystem og naturmangfaldet. Myndigheitene har og blitt kritisert for ikkje å ta omsyn til naturen når nye bilvegar og annan infrastruktur blir planlagd, og for at regelverket som skal vareta slike omsyn har blitt svekka.

Norge klarte ikkje å nå nokon av dei såkalla Aichi-målene om biologisk mangfald, som skulle vore nådd innan 2020. Aichi-måla er laga av sekretariatet til FNs konvensjon om biologisk mangfald. Dei inneheld 20 konkrete mål for å avgrense tapet av biomangfaldet i verda.

Kva gjer Norge internasjonalt?

Norge har opprettheldt pengestøtta som går til vern av regnskogar. Myndigheitene har og auka finansieringa av biologisk mangfald i utviklingsland.

Internasjonalt er det og viktig at Norge er ein pådrivar for, og sjølv følgjer opp, dei globale avtalane som handlar om vern av naturmangfald.

Medlemslanda i FNs konvensjon om biologisk mangfold, der Norge er med, har ambisjonar om å få på plass ein ny internasjonal avtale, FNs naturavtale. Den tar sikte på å stanse og reversere tap av naturmangfaldet i verda.

Kjelde: Norges statusrapport om berekraftsmåla (2021) 

Kva kan du gjere?

Organiser deg 

Å omstille samfunnet vårt til å bli berekraftig krev større endringar enn at du og eg som forbrukarar endrar våre vaner og vår livsstil, sjølv om det og er viktig. Større samfunnsendringar må til, og du kan spele ei viktig rolle i denne samfunnsendringa gjennom politisk engasjement, for eksempel i eit parti eller ein organisasjon.  

Dei gode, varige løysningane er som regel eit resultat av kunnskap, samarbeid og målretta organisering. Ver ein aktiv medborgar! Bli med å nå berekraftsmåla!   

Ver ein bevisst turist

Sjekk korleis turoperatørar opererer før du vel, og sjå til at dei tar omsyn til natur og miljø og ikkje skadar leveområda til dyr og natur. Ver og ein ansvarlig turist sjølv, og oppfør deg som ein gjest.

• Respekter naturområda du besøkjer og dyra som lev der.
• Ta med deg søpla di heim.
• Pass på at du ikkje skadar områda du besøkjer på nokon måte.
• Unngå turoperatørar som profitterer på å utnytte ville dyr.
• Unngå å kjøpe elfenbein og produkt laga av truga dyreartar eller tropisk tømmer. Slike produkt kan og vere forbode å ta med heim til Norge. (Du kan lese meir om dette hos Miljødirektoratet.)

Sjå og: 12 smarte tips for korleis å bli ein berekraftig turist

Et berekraftig og etisk

Unngå mat laga av truga artar. Dyr og oppdrettsfisk kan og vere øydeleggjande for miljøet, då dei i enkelte tilfelle fortrengjer andre artar, eller blir fora opp på ikkje-berekraftige ressursar som for eksempel soyabøner som er dyrka i tidlegare regnskogsområde i Brasil. Vel mat frå produsentar som er sertifisert berekraftige. Vel økologisk matprodukt og frukt og grønsaker i sesong. Tenk og på dyrevelferd når du handlar, og reduser gjerne inntaket av animalske produkt då det og har ein høgare belasting på miljøet enn protein frå planter som bøner og linser.

Bruk naturen med respekt

Kan du for eksempel velje skismørjing utan skadelege kjemikal når du skal på tur? Ta og med ein søppelpose i sekken, og ta med deg ditt eige avfall og eventuelt søppel du måtte kome over når du er på tur. Ta omsyn til dyra som lev der, og la dei vere i fred. Om du for eksempel kjem over fuglar i hekketida, ikkje gå for nær reiret og ungane deira.

Ta vare på insekta

Bier og humleartar er under press. Dei treng landingsplassar med ville blomar der dei kan få næring. Om du har hage kan du behalde den naturlege vegetasjonen som var der, eller plante ei blomstereng. Har du ein balkong eller terrasse, kan du fiffe opp denne med blomar som insekta føretrekk. 

Vel berekraftig mote

Produksjon av klede har ei stor belasting på miljøet. Produksjon og transport av klede fører til CO2-utslepp. Farging og behandling av tekstilar og skinn brukar ofte skadelege kjemikal som blir slopne rett ut i naturen. Kjøp brukt, kjøp mindre og invester i klassiske, tidlause kvalitetsprodukt du blir glad i, og som kan bli brukt år etter år. Ein trend i tida er å byggje seg opp ein «kapselgarderobe» – det vil seie å eige ei handfull tidlause kvalitetsplagg som kan bli kombinert på mange måtar, framfor å handle mykje klede og såkalla «fast fashion».

Ver ein berekraftig forbrukar

Alle ting som blir produsert krev energi og naturressursar. Alle ting vi eig har eit miljøavtrykk, og nordmenn har eit høgt forbruk samanlikna med dei fleste andre land. Kjøp berekraftig, kjøp brukt eller lån av nabo, vener og familie om det er noko du sjeldan treng. Spør deg sjølv når du handlar i butikken: treng eg virkelig dette?